Τα 69 γρανάζια του πρώτου
υπολογιστή, η εμπλοκή του Αρχιμήδη και η λειτουργία-κλειδί
Η ιστορία πίσω από τις έρευνες
αποκρυπτογράφησης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων θυμίζει
κάτι από συνδυασμό λύσης γρίφου και σπάσιμο κώδικα αλλά με τη χρήση νέων
τεχνολογιών. Όσο περισσότερο προχωρούν οι έρευνες τόσο πιο κοντά φτάνει η
ανθρωπότητα στην εξήγηση της λειτουργίας μιας πρώιμης μηχανής αστρονομικών
παρατηρήσεων.
Μετά από τα στοιχεία έρευνας
ομάδας ερευνητών από το Univercity College του Λονδίνου, στην οποία μάλιστα
συμμετέχουν και δύο Έλληνες, ερχόμαστε ακόμα πιο κοντά στο ξεκλείδωμα μέρους
των μυστικών του αλλά και στο γεγονός ότι όντως ο Αρχιμήδης είχε μεγάλη εμπλοκή
στον αρχαίο αναλογικό υπολογιστή.
Όπως δημοσίευσε στο επιστημονικό περιοδικό Scientific American, το μέλος της ομάδας Tony Freeth, νέα χαρακτηριστικά του Μηχανισμού των Αντικυθήρων έγιναν γνωστά μέσω των μελετών. Μέρος του λεγόμενου password που θα βοηθήσει τους επιστήμονες στην πλήρη κατανόησή του είναι η εσωτερική λειτουργία του και τα γρανάζια του μηχανισμού καθώς και η πίσω όψη του.
Ο Αρχιμήδης και το σύνθετο αστρονομικό όργανο
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων,
γνωστός και ως υπολογιστής των Αντικυθήρων ή αστρολάβος των Αντικυθήρων ή
χρονολόγιο των Αντικυθήρων, είναι ένα αρχαίο τέχνεργο, το οποίο λειτουργούσε ως
αναλογικός, μηχανικός υπολογιστής και όργανο αστρονομικών παρατηρήσεων και
παρουσιάζει ομοιότητες με πολύπλοκο ωρολογιακό μηχανισμό. μηχανισμός των
Αντικυθήρων αποτελείται από 82 θραύσματα εκ των οποίων τα επτά είναι τα
μεγαλύτερα.
Αποτελεί τον αρχαιότερο γνωστό
πολύπλοκο, πλανητικής λειτουργίας, μηχανισμό και αποκαλείται ως ο πρώτος
γνωστός αναλογικός υπολογιστής. Τα χαρακτηριστικά κατασκευής του
υποδηλώνει ότι είχε κατασκευαστεί κατά τη διάρκεια της Ελληνιστικής περιόδου.
Ανασύρθηκε, από αλιείς, σε ναυάγιο
ανοικτά της ελληνικής νήσου Αντικύθηρα, νοτίως της Πελοποννήσου, μεταξύ των
Κυθήρων και της Κρήτης. Με βάση τη μορφή των ελληνικών επιγραφών που φέρει
χρονολογείται μεταξύ του 150 π.Χ. και του 100 π.Χ., αρκετά πριν από την
χρονολογία του ναυαγίου, το οποίο ενδέχεται να συνέβη ανάμεσα στο 76 π.Χ. και
60 π.Χ.
Εκτός από την φερόμενη εμπλοκή του
Αρχιμήδη ως σχεδιαστή του μηχανισμού, παράλληλα επιβεβαιώνεται από την έρευνα
ότι πρόκειται για ένα πολυσύνθετο αστρονομικό όργανο, ικανό να προβλέπει
φαινόμενα όπως η ευθυγράμμιση ουρανίων σωμάτων, να συνδυάζει τις σχετικές
θέσεις των 5 πλανητών που ήταν γνωστοί στην αρχαιότητα (Δίας, Κρόνος, Αφροδίτη,
Ερμής, Άρης), να λαμβάνει υπόψη του ακόμη και το γεγονός ότι η Σελήνη διαγράφει
ελλειπτική αντί για κανονική κυκλική τροχιά γύρω από τη Γη και, εν τέλει, να
αποτυπώνει την αντίληψη του Σύμπαντος που επικρατούσε στην ύστερη ελληνική αρχαιότητα.
Το όργανο περιλαμβάνει
περιλαμβάνει δεκάδες γρανάζια, με μικροσκοπικά δόντια που έχουν χαραχτεί στον
χαλκό με τρομακτική ακρίβεια και ομοιομορφία, παρόλο που το μήκος καθενός τους
δεν ξεπερνά το 1 χιλιοστό του μέτρου. Σχετικά με τη χρήση των μηχανών με
γρανάζια, οι αρχαιολόγοι γνώριζαν ότι οι αρχαίοι Έλληνες τις χρησιμοποιούσαν
για να κινούν μεγάλες μάζες, κυρίως σε ανεμόμυλους, νερόμυλους και ανυψωτικά
μηχανήματα. Γι’ αυτό και η έκπληξη των ερευνητών ήταν πολύ μεγάλη όταν, τη
δεκαετία του ’50, με τη χρήση ακτίνων Χ, στα ενδότερα του Μηχανισμού
αποκαλύφθηκαν συστοιχίες γραναζιών.
Η γραφική αναπαράσταση του εσωτερικού του
Μηχανισμού
Όπως δημοσιεύθηκαν στο Scientific
American, οι ψηφιακές αναπαραστάσεις του εσωτερικού του Μηχανισμού των
Αντικυθήρων εντυπωσιάζει. Το μεγάλο επίτευγμα της ομάδας του πανεπιστημίου του
Λονδίνου είναι έχει καταφέρει να αναπαραστήσει το μεγαλύτερο τμήμα του
εσωτερικού αυτής της πανάρχαιας και αινιγματικής μηχανής αστρονομικών
υπολογισμών.
Πέραν των δυνατοτήτων του ως προς την πρόγνωση των φάσεων της Σελήνης και τις σχετικές κινήσεις της πεντάδας των τότε γνωστών πλανητών, πέρα από τη μηχανολογική ευφυΐα που χρησιμοποιήθηκε στη σχεδίασή του, ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων εντυπωσιάζει τους ερευνητές γι’ αυτό που οι ίδιοι χαρακτηρίζουν «μηχανική κομψότητα». Αναφέρονται στον σχεδόν μαγικό τρόπο με τον οποίο ο εφευρέτης του κατόρθωσε να δημιουργήσει έναν αναλογικό υπολογιστή ακριβείας εφαρμόζοντας τις απλούστερες δυνατές λύσεις σε καθένα από τα δεκάδες επιμέρους ζητήματα που έπρεπε να διευθετηθούν.
Και,
ταυτόχρονα, ο τόσο ρηξικέλευθος αυτός εφευρέτης ήταν αναγκασμένος να
συμμορφωθεί με δύο θεμελιώδεις περιορισμούς: α) Την ευχρηστία του μηχανισμού
από οποιονδήποτε κοινό άνθρωπο, χωρίς να προαπαιτούνται γνώσεις Μαθηματικών ή
Αστρονομίας. β) Το επίπεδο των επιστημονικών γνώσεων και της τεχνολογίας στην
αρχαιότητα.
Τα 69 γρανάζια του πρώτου υπολογιστή
Σύμφωνα
με την αναπαράσταση της ομάδας, μέλη της οποίας είναι η αρχαιομεταλλουργός
Μυρτώ Γεωργακοπούλου και ο φυσικός Αρης Δακανάλης, και αξιοποιώντας τα
τελευταία δεδομένα από την μελέτη του UCL, η καρδιά του Μηχανισμού των
Αντικυθήρων συντίθεται από 69 γρανάζια, ποικίλου μεγέθους και διαφορετικών
τύπων.
Μόλις
τα 35 από αυτά διακρίνονται στο αυθεντικό αρχαιολογικό εύρημα μέσα από τις
τρισδιάστατες ακτινοσκοπήσεις στις οποίες έχει υποβληθεί κατά καιρούς. Οι
επιστήμονες χρειάστηκε να φανταστούν την ύπαρξη και τη λειτουργία των υπολοίπων
34 γραναζιών, καθώς από τον βυθό της θάλασσας κοντά στα Αντικύθηρα ανασύρθηκε
μόνο το 1/3 του μηχανισμού.
Και,
ταυτόχρονα, ο τόσο ρηξικέλευθος αυτός εφευρέτης ήταν αναγκασμένος να
συμμορφωθεί με δύο θεμελιώδεις περιορισμούς: α) Την ευχρηστία του μηχανισμού
από οποιονδήποτε κοινό άνθρωπο, χωρίς να προαπαιτούνται γνώσεις Μαθηματικών ή
Αστρονομίας. β) Το επίπεδο των επιστημονικών γνώσεων και της τεχνολογίας στην
αρχαιότητα.
Τα 69 γρανάζια του πρώτου υπολογιστή
Σύμφωνα με την αναπαράσταση της ομάδας, μέλη της οποίας είναι η αρχαιομεταλλουργός Μυρτώ Γεωργακοπούλου και ο φυσικός Αρης Δακανάλης, και αξιοποιώντας τα τελευταία δεδομένα από την μελέτη του UCL, η καρδιά του Μηχανισμού των Αντικυθήρων συντίθεται από 69 γρανάζια, ποικίλου μεγέθους και διαφορετικών τύπων.
Μόλις τα 35 από αυτά διακρίνονται στο αυθεντικό αρχαιολογικό εύρημα μέσα από τις τρισδιάστατες ακτινοσκοπήσεις στις οποίες έχει υποβληθεί κατά καιρούς. Οι επιστήμονες χρειάστηκε να φανταστούν την ύπαρξη και τη λειτουργία των υπολοίπων 34 γραναζιών, καθώς από τον βυθό της θάλασσας κοντά στα Αντικύθηρα ανασύρθηκε μόνο το 1/3 του μηχανισμού
